Γράφει η Ντιάνα Τσερβονίδου
Διευθύντρια Σύνταξης
Δημοσιογράφος
Υπάρχουν, άραγε, όρια στην Τέχνη κι αν ναι, πότε πρέπει να μπαίνουν αυτά; Ένας επίκαιρος προβληματισμός με σημείο αναφοράς τους Έλληνες καλλιτέχνες που έχουν ξεσηκώσει σφοδρές αντιδράσεις με τις καλλιτεχνικές τους δημιουργίες το προηγούμενο χρονικό διάστημα.
Για να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα, θεωρώ πως θα πρέπει, καταρχήν, να προσδιορίσουμε τι είναι ένα έργο Τέχνης, και πιο συγκεκριμένα, ποια είναι η προσφορά του στο κοινωνικό σύνολο;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Τέχνη επιτελεί συγκεκριμένες λειτουργίες: Εγείρει συναισθήματα στο κοινό και στέλνει μηνύματα για ζητήματα οικουμενικής σημασίας. Η αισθητική αποτελεί μια σταθερή αξία, γιατί όπως πολύ σωστά αναφέρεται σε γνωστό απόφθεγμα του Φ. Ντοστογιέφσκι, «η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο…».
Τι γίνεται όμως στην πράξη; Ποιους σκοπούς εξυπηρετεί ο μηδενισμός της σύγχρονης Τέχνης, όπως για παράδειγμα ένα κακόγουστο σύμπλεγμα από σιδεριές που δεν θα κεντρίσει, ποτέ, το βλέμμα του περαστικού με την ομορφιά αλλά με την ασχήμια του, δημιουργώντας, παράλληλα, την εύλογη απορία: Τι θέλει να πει ο ποιητής με αυτό που έχει δημιουργήσει, για να τοποθετηθεί, μάλιστα, σε δημόσια θέα;
Κι αυτό, γιατί τέτοια έργα έρχονται, πλέον, να στολίσουν τις πόλεις μας, προσθέτοντας ακόμη περισσότερο γκρίζο στην καθημερινή μας ζωή, λες και δεν μας φτάνει το απέραντο τσιμέντο μέσα στο οποίο «πνιγόμαστε», έτσι κι αλλιώς, ως πολίτες αυτής της χώρας.
Η κακοτεχνία που μας περιβάλει ενισχύεται όλο και περισσότερο, σαν να έχει μοναδικό σκοπό της να μας πείσει ότι δεν μπορούμε να απεγκλωβιστούμε από την ασχήμια του σύγχρονου κόσμου.
Η καλλιτεχνική έκφραση δεν επιδέχεται περιορισμούς, όπως άλλωστε και η δημιουργική φαντασία, αναφέρουν -πολύ σωστά- οι υπερασπιστές των σύγχρονων τάσεων που έχουν επικρατήσει στον χώρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας ως πρωτοπόροι του είδους.
Τι γίνεται, όμως, στην περίπτωση που ένα έργο δεν προσφέρει καμία πνευματική ευχαρίστηση στο κοινό που απευθύνεται;
Αναφέρομαι στην περιβόητη «γυναίκα στο λεωφορείο», ένα αμφιλεγόμενο έργο που έχει σπάσει κάθε ρεκόρ αρνητικών σχολίων στα social media και όχι μόνον…
Δεν θυμίζει ούτε γυναίκα, ούτε το λεωφορείο, υπογραμμίζουν κάπως προβληματισμένοι οι πολίτες που το προσπερνάνε βιαστικά.
Αλίμονο αν αποτελεί σύμβολο της σύγχρονης γυναίκας μια φιγούρα σαν κι αυτή, θα προσθέσω από την πλευρά μου, εκφράζοντας την προσωπική μου άποψη και μόνο.
Μια μορφή με λιωμένο σχεδόν πρόσωπο, παραμορφωμένα στήθη και χοντροκομμένη κορμοστασιά δεν κολακεύει καμία γυναίκα, πολύ περισσότερο τη μαχήτρια του σύγχρονου κόσμου που έχει ως κύρια αποστολή της να ομορφύνει οτιδήποτε πιάνει στα χέρια της, κυριολεκτικά και μεταφορικά…
Ας επιστρέψουμε όμως στη «γυναίκα στο λεωφορείο»…
Στέκει σε κεντρικό σημείο της συμπρωτεύουσας, σαν σκιάχτρο που έχει αναλάβει τον άχαρο ρόλο να διώχνει τους περαστικούς με την αποκρουστική του όψη.
Ένα «ξένο σώμα» που δε θα δέσει ποτέ αρμονικά με το αρχιτεκτονικό σύνολο της ιστορικής πλατείας Αριστοτέλους.
Ούτε μπορεί να «συνομιλήσει» με τον θεατή, γιατί αποτελεί δημιούργημα που ικανοποιεί τα προσωπικά γούστα του καλλιτέχνη, όχι όμως τη συλλογική ιδέα για την αισθητική, αυτό, δηλαδή, που χαρακτηρίζουμε ως λαϊκή ψυχή.
Το ερώτημα που προκύπτει ανεπαίσθητα είναι πού θα έπρεπε να βρίσκεται το συγκεκριμένο έργο;
Μήπως η πλατεία Αριστοτέλους -όπως άλλωστε και κάθε άλλη πλατεία- δεν είναι ο πλέον κατάλληλος χώρος για να το φιλοξενήσει, μιας και αποτελεί μια υποκειμενική οπτική που δεν βρίσκει σύμφωνη την πλειοψηφία των πολιτών σχετικά με αυτό που αντιπροσωπεύει;
Ένα έργο που εκφράζει τον εσωτερικό κόσμο του καλλιτέχνη ίσως θα έπρεπε να κοσμεί μια ιδιωτική γκαλερί που απευθύνεται στους λάτρεις της συγκεκριμένης μορφής Τέχνης και όχι να εκτίθεται σαν δημόσιο έργο και μάλιστα σε περίοπτη θέση.
Ή μήπως η Τέχνη έχει εξαντληθεί στη μεταμοντέρνα εποχή της ελληνικής κρίσης που εξαπλώνεται σε όλους τους τομείς της ζωής μας, όπως ένα καρκινικό κύτταρο που πολλαπλασιάζεται ραγδαία καταδικάζοντας τον ασθενή σε γρήγορο και μαρτυρικό θάνατο, καθώς το μεγαλείο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού δεν μπορεί να επαναληφθεί;
Ίσως πάλι να έχουν δίκιο όσοι υποστηρίζουν ότι δεν μπορεί να υπάρξει ένας δεύτερος Φειδίας ή ένας δεύτερος Πραξιτέλης. Το θέμα είναι πως η χώρα που «γέννησε» κάποτε τις αρχαϊκές κόρες και τις «περήφανες» καρυάτιδες οι οποίες μέχρι σήμερα εγείρουν θαυμασμό με το μεγαλείο τους, δεν μπορεί να σιωπά μπροστά στην καλλιτεχνική παρακμή του μηδενισμού.
Κερασάκι στην τούρτα τα βλάσφημα προς την χριστιανική θρησκεία έργα ζωγραφικής που εκτέθηκαν πρόσφατα στην Εθνική Πινακοθήκη, τα οποία όχι απλά «πληγώνουν» τα θρησκευτικά αισθήματα της πλειοψηφίας των πολιτών, αλλά αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες πως η τερατομορφία είναι πλέον κομμάτι της καθημερινής μας ζωής.
Είμαι σίγουρη πως όταν ο Φ. Ντοστογιέφσκι έλεγε πως η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο δεν είχε στο μυαλό του τη «γυναίκα στο λεωφορείο», ίσως όμως να είχε την Αφροδίτη της Μήλου, το διαχρονικό σύμβολο της γυναικείας ομορφιάς…
Η ομορφιά μπορεί να είναι κάτι υποκειμενικό, κρύβεται όμως πάντα πίσω από τις καλές προθέσεις που δυστυχώς δεν υπάρχουν σήμερα…
Η ελευθερία του καλλιτέχνη οφείλει να σέβεται την κουλτούρα, τα «πιστεύω» και τις θρησκευτικές αντιλήψεις του κοινού στο οποίο απευθύνεται, πολύ περισσότερο εάν φιλοξενείται σε χώρο που λειτουργεί και συντηρείται με χρήματα των πολιτών.
Σε διαφορετική περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει φορέα πολιτιστικής κληρονομιάς ως παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, αλλά μια μορφή σιωπηλού bullying ενάντια στο κοινωνικό σύνολο…
